Bəlkə də belə bir deyim eşitmisiz “fil yaddaşı”. Bəli, biz fillərin yaxşı yaddaşı olur. Bircə dəfə gördüyümüz insanları, məkanları demək olar ki daim yadımızda saxlaya bilirik. Yəqin ki eşitmisiz, biz yaxşı hesablaya və rəsm də çəkə bilirik. Ola bilər bu istedadlarımıza görə çox vaxt biz sirklərdə camaatı əyləndirmək üçün istifadə edilirik. Təkcə biz fillər yox, elə digər heyvanlar da. İş ancaq sirklərlə yekunlaşmır, biz həm də camaatı zooparklarda nümaiş edilərək də, əyləndirməyə məcbur edilirik. Elə bil bizə xoşdur ki saatlarla adı insan, özü isə heyvan olanlar bizə baxsın. Baxsalar yaxşıdır, bizə tüpürən, əşya atan, güya yedizdirmək üçün yaxınlaşıb, amma təpik-yumruq atanlar o qədər olur ki. İnsan adlanan məxluqlar özlərini bizdən ağıllı hesab edirlər. Düşünürlər ki əgər şüurlu varlıq adlanırlarsa, deməli hər şey edə bilərlər. Bunlar şüurlu, biz isə şüursuzuq, güya. İnsanlar özlərini ali varlıq hesab edirlər. Ali varlıq, necə də gülməli səslənir. Ali varlıq yox, zalım varlıqdır insan. Əlbəttə, mən həyatımda yaxşı insan adlandırılacaq məxluqlara da rast gəlmişəm. Amma sayca çox azdırlar.
Mən gözlərimi samanlıqla bol olan taxta vaqonda
açmışam. Səbəb isə anamın nümayişə çıxarıldığı sirk başqa ölkədə qastrol səfərə
gedirmiş. Biz fillər yer kürəsinin ən böyük canlılarıyıq və dünyaya gələn bala
fil belə insandan daha ağır olur. Bu səbəbdən də biraz böyüdükdən sonra məni
tamam başqa bir otağa yerləşdirdilər. Mən hələ bilmirdim ki mənim ağır günlərim
hələ qabaqdadır. Anam xəbərdarlıq etmişdir ki, sirkdə fəaliyyətim başlayanda çətinliklər
gözləyir. Mən bunu dərk etməmişdim, ta ki sirkdə tamaşalara hazırlıqlar
başlayana kimi.
Ayaq üstə dayanmağa başladığımdan bəri məni yeni
qoyulacaq sirkdəki tamaşaya daxil edib, məşqlərə öyrəşdirməyə çalışdılar. Bu mənə
heç də xoş gəlmirdi. Saatla məşq etmək çox yorucu və maraqsız idi. Bir dəfə
bezib, öz aləmimdə üsyan etməyə qərara gəldim, amma bu mənə baha başa oturdu.
Ona qədər qamçı deyilən cəza metodunu görməmişdim. Əvvəlcə məni qamçıladılar,
bunun işə yaradığını görməyəndə əl-ayağımı bağlayıb, günlərlə ac-susuz
saxladılar. Nə qədər boyun əyməmək, (xortum qatlamamaq desək daha düzgün olar,
biz onsuz da boynumuzu əyə bilmirik), istəsəm də, uzun müddət qidasız və biz
fillər üçün çox vacib olan susuz qaldığımıza görə məcbur razılaşmalı oldum.
Fil də insanlar kimidir. Bir mühitə öyrəşər, bütün
həyatı boyu elə bilər ki o mühitdən başqa dünya yoxdur. Ona elə gələr ki,
doğulduğu, böyüdüyü bircə həqiqət var, o da yaşadığı mühüt.
Məni şəhərin sirkindəki manejə çıxarıb, tamaşa görsətməyə
məcbur edirdilər. Halqalardan tullanmaq, top üstünə çıxmaq və s. Ora gələn
insanlar da bundan heyrətlənərək, ah çəkir, alqışlayır, bəzən gülürdü. Ancaq heç kim bilmir ki bir sirk və zoopark
heyvanının azadlıqdan məhrum edilib, insanlara məcburi nümayişi nə qədər
acınacaqlı haldır.
Lakin günlərin bir günü məşqçilər istirahət zamanı televizor
adlanan bir şeyə baxırdı və mən orada başqa filləri gördüm. Yox onlar bizim
kimi tamaşa görsətmirdi, onlar yaşıllıq qoynunda rahat həyat sürürdülər. Mən
indiyə kimi belə şeylə rastlaşmamışdım. Ancaq bir dəfə qastrol səfərinə
çıxanda, bizi daşıyan qatarın taxta vaqonunun arasından yaşıl meşələr
görmüşdüm. O an başa düşdüm ki azadlıq deyilən anlayış da varmış və həyat ancaq
tamaşa görsətməkdən ibarət deyilmiş.
Qaçmağı qərara aldım. Məşqçimizin başı qarışıq
olmasından istifadə edib, sirki tərk etmək, oradan da televizorda gördüyüm təbiətə
qovuşmaq istəyirdim.
Məşqçimiz istirahət zamanı həmişə kimi televizora
baxırdı, mənim anamla qaldığım volyerin qapısı açıq idi. Anama planım haqda
danışmamışdım, düşündüm ki son anda desəm yaxşı olar. Çünki anamı yola gətirmək
çox çətin olacaqdı. O doğulub, böyüdüyü bu aləmi çox sevirdi və bu aləmdən belə
asanlıqla ayrılacağına inanmırdım. Fürsətdən istifadə edib, məsələni anama
danışdım. Anam hiddətləndi, bildirdi ki, bu alınası şey deyil və bu xülyadan əl
çəkim. Mən fikrimdən dönmək niyyətində deyildim. Anama bildirdim ki, ya o mənlə
gedəcək, ya da mən tək qaçacağam. Anam çarəsiz qalıb, mənə bir əhvalat danışdı.
Anam dedi ki, onun nənəsi bir dəfə sirkda tamaşa vaxtı işinə təzə başlamış nəzarətçinin
səriştəsizliyi üzündən zədə alıb. Bundan qəzəblənən nənəsi həmin nəzarətçini və
tamaşada olan bir-neçə şəxsi öldürüb. O ana qədər ölümün nə olduğunu belə
bilmirdim. Bu hadisəyə görə nənəsini cəzalandırıblar və onu dəmiryol kranından
asıblar. Mən bu əhvalatdan dəhşətə gəldim. Özünü ali varlıq adlandıran insan,
şüursuz adlandırdığı heyvanı cəzalandırmaq üçün asıb. Amma bu məni qorxuda bilməzdi,
mən çox qərarlı idim. Sadəcə anamı təlaşlandırmamaq üçün ona daha qaçış barəsində
danışmamağı qərara aldım.
İsti yay günlərindən biri idi. Biz fillər istini
çox sevirik. Anamla yemək yeyirdik ki, müdrün səsini eşitdik. O kimləsə var-gəl
edir, nəyinsə razılığına gələ bilmirdi. Amma sonra razılaşıb, sakitləşməyə
başladı. Birdən mən danışılanlardan anladım ki o məni anamdan ayırıb, zooparka
satmağı planlayır. Mən heç vaxt zooparkda olmamışdım. Ancaq televizordan, bir də
digər heyvanlardan belə bir yerin olduğunu eşitmişdim. Mənə demişdilər ki
zoopark sirkdən elə də fərqlənmir, sadəcə orada tamaşa görsətməyə ehtiyac yoxdur.
İnsanlar gəlir, müxtəlif heyvanlara baxır və gedir. İstənilən halda mən
zooparka köçmək istəmirdim. Başa düşdüm ki planımı həyata keçirmək zamanıdır.
Məşqçinin istirahət vaxtı volyerin ağzını açıq
qoymasından istifadə edib, qaçmağa çalışdım. Biz sirkdə yaşamırdıq. Bizim üçün
xüsusi məkan ayrılmışdır. Volyerdən çıxıb, qaçırdım ki məşqçi, nəzarətçilər və
digərləri hay-həşir salmağa başladılar. Mən həyəcanlandım və haraya qaçacağımı
bilmədim. Bundan istifadə edən məşqçi və nəzarətçilər üzərimə böyük bir tor
atdılar. Amma bu məni saxlaya bilməzdi. Mən toru üzərimdən atıb, onların üstünə
cummaq istəyirdim ki, birdən hiss etdim ki məni nəsə bərk incitdi. Hər şey gözlərimin
önündə bulanmağa başladı. Mən səndələyərək, yerə yıxıldım. Sonrası yadımda
deyil. Gözlərimi açanda böyük bir yük maşının arxasında əllərim, ayaqlarım
bağlı şəkildə harasa aparılırdım. Mənim olduğum o yük maşının yanında digər bir
yük maşını da şütüyürdü. İçində anamı gördüm. Sən demə müdür qəzəblənib, anamı
da hansısa başqa bir sirkə satmağı qərara alıb. Anam planımın baş tutmayacağı xəbərdarlığını
etdiyini bildirdi. Mən çox üzgün idim. Mən zoopark fili yox, təbiətin azad fili
olmaq istəyirdim. Nə qədər oyan-buyan hərəkət etsəm də, mənə vurulan zəncirləri
qıra bilmədim. Mənzil başına çatmağa az qalmışdı. Son olaraq, anamla
vidalaşmalı idim. Biz xortumlarımızı toxundurduq. Və mən dedim, “Əlvidalar dünyasında
sənə, mənə, bizə əlvida”.