Fotoqraf - Alfred Eyzenştedt

Biz tez keçən anlardan ibarət dünyada yaşayırıq və onlardan hər biri özündə mənalı nəsə daşıya bilər. Belə bir an gələndə, mən instiktiv davranıram. Göz və barmaq arasında belə demək olarsa elektron impuls keçir. Lakin, hətta buda çoxdur. Mən elə bir vaxt arzusundayam ki, o zaman düyməyə basan beyin və barmaq arasında addıma belə vaxt sərf etməyə ehtiyac olmayacaq. Və mən sadəcə gözümü qırpmaqla çəkə biləcəyəm. Bax o zaman mən əls fotoqraf olacağam.

Dostlar arasında Eyzi kimi tanınan, Alfred Eyzenştedt, 6 dekabr 1898-ci ildə Qərbi Prusiyada yəhudi ailəsində dünyüyü göz açıb. 1906-cı ildə ailə Berlinə köçüb, hardan ki, Birinci Dünya Mühraibəsi zamanı gənc oğlanı ordu sıralarına çağırdılar. Yaralandıqdan sonra demobilizasiya olunaraq, o, qalanteriya malları ilə ticarət etməyə başladı.Öz ilk fotoaparatını çarxlı lentli bükülən Kodakı, Alfred 14 yaşında aldı.1920-ci illərin ortaları o, şəkillərini Hitlerdən qabaqki Almaniyanın popular olan “Berlin Tageblatt” qazetinə göndərməyə başlayır, sonralarsa şəkillərini “Associated Press”-ə satmağa başladı.O zamanlar o, bilmirdi ki, bu onun onun bütün həyatının işi olacaq: “Fotojurnalizm  yeni-yeni dirçəlirdi, düzünü desəm mən demək olar ki heçnə bilmirdim” – sonralar o, yada salırdı, - “Bu mənim üçün sərgüzəşt idi”.

Artıq 1930-cu illərin əvvəlləri, şüşə neqativ və kifayət qədər narahat fotocihazlardan istifadə edərək, Alfred Eyzenştedt bir neçə şəkil çəkdi,hansılar ki, öz tarixi və bədii qiymətinə görə bütün vaxtların və xalqların ən yaxşı şəkilləri silsiləsinə daxil oldu. Sant-Moris otelində konkilərdə ofisiantı; milanın opera teatrı “La Skala”, bir-birinin əlini sıxan Hitler və Mussolini şəkillərini yara salmaq kifayət edir. Ən güclü şəkillərdən biri 1933-cü il Cenevədə 15-ci Millətlər Liqası zamanı çəkilmiş şəkildir. “Otelin qabağındakı çəmənlikdə Hitlerin Təbliğat Naziri həkim Cozef Qebbels əyləşmişdi....

Qəflətən o, gözlərini qaldırdı və bu an mən düyməyə basdım. Onun gözləri nifrətlə dolu idi. ... Bu şəkili dəfələrlə bütün dünyada nəşr ediblər. Məndən soruşurdular, bu tip qəhrəmanları çəkərkən, mən nə hiss edirəm. Əlbətdə, o qədər də yaxşı deyil, ancaq, mənim əlimdə kamera olanda – mən heçnədən qorxmuram”.

1935-ci il Eyzenştedt hiss etdi ki, Almaniya ged-gedə daha qonaqpərvər olmamağa başlayır və o, Amerikaya köçdü. Dili bilmədiyinə baxmayaraq, o, tez bir zamanda uğur əldə etdi: artıq növbəti il “Life” jurnalının ilk fotoqraflarından biri oldu, hansı ki, onun təsis edən Henri Lüisin fikrincə “mətnərin yerinə fotoşəkillərdən istifadə edərək, əhvalatlar danışmalıydı”. O zamanlar jurnal öz fəaliyyətini təzə başlayırdı və jurnalın Birləşmiş Ştatlar və Qərbi Avropada ən popular dərgi olmasında Alfred Eyzenştedtin əməyi az deyil. İlk vaxtlar Amerikada Eyzenştedt  ortaformatlı  Rolleiflex fotoaparatdan istifadə edirdi, hansı ki, onun çox xoşuna gəlirdi “çünki Rollieflex gözləri qaldırmadan aşağıda tutmaq olar; bu yolla, heç kim mənim necə çəkdiyimi görmür”, - o, aydınlaşdırırdı, - “Mən sadəcə heykəl kimi fəaliyyətsiz durmuşdum. Və heç kim mənim nə etdiyimi görmürdü. Belə şəkillər etmək üçün gərək zəhlə tökən olmayasan və kütləylə qarışmağı bacarasan.  Əgər buna fotqrafın hündür olmayan boyunda əlavə etsək (bir metr yarımdan bir az çox), aydın olur ki, o, təkcə Rolleiflexlə yox, eləcə də Leykayla da demək olar ki görünməz idi.

Özünün ən tanınmış şəkilini Alfred Eyzenştedt 14 avqust 1945-ci ildə Amerikanın hamılıqla qeyd etdiyi “V-J Day” adlanan (Victory over Japan Day – Yaponiya üzərində qələbə günü)  günü çəkib. Bu günün axşamı o, orduya könüllü qoşulanlar məntəqəsinin yerləşdiyi Tayms-Skver meydanında gəzişirdi. Axşam 7 radələrində radioda Yaponiyanin təslim olması haqqında elan verdilər və meydan sevinc qışqırıqları ilə doldu. Əlbətdə Alfred Eyzenştedt orda təsadüfi və boş əllə deyildi. Sonra o, yada salırdı ki, sevinən insanları çəkərək dal-qabağa gedirdi ki, qəflətən meydanda matrosu gördü, hansı ki, “sürətlə irəliləyən və seçmədən bütün qadınları: cavan və yaşlı, kök və arıqları öpürdü. Mən müşahidə edirdim, lakin, çəkmək arzusu yaranmırdı. Qəflətən o, nəsə ağ nəsə tutdu. Mən güclə kameranı qaldırdım və onu tibb bacısını öpən yerdə çəkdim”.

Eyzenştedtin zaraftca “sözsüz təslim olma” adlandırığı bu şəkil, amerikanlar üçün İkinci Dünya Müharibəsində qalibiyyət simvolu oldu.

Öz karyerasının başlanğıcında Alfred Eyzenştedt öz işlərində reportaj və bədiliyi uyğunlaşdırmağa çalışırdı. “Mən piktorialist kimi başlamışdım”, o yada saldı, - “Mən elə indi də gözəl şəkillər çəkməyə çalışıram”. Və o, bunu bacarırdı. Yarım əsrdən çox iş vaxtı ərzində 20-ci əsrin foto-ikonası olmuş şəkillər şəkdi. 1954-cü ildə Nyu-Yorkda fotoqrafın ilk sərgisi baş tutudu, hansıdan ki sonralar onlarla belə sərgilər oldu. 1958-ci ildə “Popular Photography” jurnalı 10 ən yaxşı müasir fotoqraflardan biri adlandırdı.

Eyzenştedtin şəxsi həyatı barəsində eləcə çox şey məlum deyil. “Biz tez-tez ünsiyyətdə olurduq,lakin, buna baxmayaraq, mən bilmirdim ki, onun bacı və qardaşı varmı, 1940-cı illərin sonu Ketidən qabaq evli olubmu”, - fotoqraf Con Lenqard yazırdı. “Mən bilirəm ki, o anasına 1936-c ildə Almaniyadan çıxmağa kömək etmişdi, amma, o, heç vaxt Holokost haqqında xatırlatmırdı. Mən onun digər qohum və dostları haqqında bilmirəm. O, öz hisslərini nümaişə qoymağı sevmirdi, ancaq, digər tərəfdən iş yoldaşlarında kimsə xəstələnəndə o, narahat olurdu. Bir dəfə mən bel ağrısıyla iki həftə yataqda yatdım və təkcə “Life”-dan zəng etdilər- o, onlardan biri idi”.

Öz işləri və onun nəticələri haqqında o həvəslə danışırdı: “ Mən saatlarla yağış damlasını seyr edə bilərəm. Mən həmişə şəkillər görürəm – mən gələcək şəkillərin obrazları ilə düşünürəm”, - o, etiraf edirdi. Sonrasa qeyri-adi vacib əlavə etdi: “Əgər mən şəkilləri görmürəmsə, kameranı çantadan çıxarmıram. Bax belə sadə resept – və ona əməl etmək necə də çətindir!

O, sevimli işindən kənarda qala bilmirdi: “ O mənə deyirdi ki, əgər işə getməsə, ölər”, - Eyzenştedtlə 20 il işləmiş rejissor və fotoqraf Qordon Parks xatırlayırdı. Və o, ölənə kimi işləməyə davam edirdi: 1993-cü ildı 95 yaşlı fotoqraf ABŞ-ın prezidenti Bill Klinton ailəsiylə poza verirdi. Bu masterin axırıncı fotosessiyası idi – o, 24 avqust 1995-c ildə dünyasını dəyişdi.